Bieżące dane nie zaskakują. Niezwykle wysokie ceny uprawnień do emisji CO2 powodują, że spada konkurencyjności krajowej energetyki, źródła gazowe wchodzą do systemu energetycznego tylko jako źródła szczytowe, a natura fotowoltaiki zawsze powoduje wzrost produkcji energii słonecznej z miesiąca na miesiąc przez całe pierwsze półrocze. Całkowity udział energii wyprodukowanej z OZE w marcu 2021 r. wyniósł 15,1 proc. W słonecznym marcu fotowoltaiki udział w produkcji energii wyniósł jednak 2,3 proc. (w ciągu ostatnich 12 miesięcy - 1,5 proc.), a w zużyciu ponad 2 proc. - rysunek.

Rys. 1
Udział OZE w zużyciu energii w Polsce


Źródło: dane ENTSO-E i symulacje IEO

Udział energii z PV w produkcji energii w czerwcu - lipcu może wynieść 4-5 proc., co lokalnie wyraźnie zwiększy rezerwę mocy w newralgicznym okresie, ale jeszcze nie zmieni obrazu polskiej energetyki. Fluktuacje miesięczne podaży energii z OZE są jednak duże, a jej udziały w cyklach rocznych ciągle niskie. Spada udział biomasy i spadać będą udziały energetyki wodnej w generacji energii w Polsce w kolejnych miesiącach i latach. Co prawda nowe farmy wiatrowe z wygranymi kontraktami z aukcji 2018 r. w końcu zaczynają dostarczać energię i utrzymuje się wysoki udziale źródeł pogodowozależnych w produkcji energii ze wszystkich OZE - 83 proc. w marcu 2021. Ale sama fotowoltaika po boomie 2020, choć w cyklach rocznych uzupełnia się z energetyką wiatrową (tej przybywa za wolno w systemie), nie jest jednak w stanie zmienić zasadniczo udziału OZE w zużyciu energii elektrycznej.

Warto popatrzeć na całość produkcji energii z OZE (i stan mocy wytwórczych) w szerszym kontekście, w szczególności międzynarodowym i historycznym. Także w Niemczech w marcu nastąpił wzrost produkcji energii elektrycznej z fotowoltaiki o 107 proc. (m/m) tj. o 16,5 TWh (w produkcji energii wzrost 10-krotnie wyższy niż w Polsce). Produkcja energii z PV w Polsce faktycznie istotnie wzrosła w porównaniu z Niemcami jak i z UE. W stosunku do lutego wzrosła aż o 134 proc. (m/m) podczas gdy w UE o 98 proc. i odgrywa coraz większą rolę w statystykach miesięcznych. Energia z elektrowni wiatrowych wzrosła niewiele (m/m) z 33,9 TWh do 36,4 TWh (ale ponad 33-krotnie więcej niż w Polsce). Na koniec miesiąca marca udział OZE w finalnym zużyciu energii elektrycznej wyniósł w Niemczech 41,2 proc. (to ciągle niemal 3x więcej niż w Polsce).

Miarodajnym wskaźnikiem do analizy krajowych rynków energii, w tym w szczególności energii z OZE są porównania w obrębie całej UE. Zmiany m/m i r/r w produkcji energii elektrycznej w marcu 2021 r. w Polsce w Niemczech na tle UE zestawiono w tabeli poniżej.



Zmiany miesięczne w generacji poszczególnych OZE, a w szczególności pogodowozależnych wskazują na lokalne ekstrema i pośrednio na przepływy finansowe na rynku energii, ale nie oddają trendów i roli źródeł zeroemisyjnych w transformacji energetycznej. Energetyka odnawialna oparta na źródłach pogodowozależnych wymaga istotnej nadwyżki mocy i dopiero wtedy może dostarczyć nie tylko tanią energię, ale też modele biznesowe dla inteligentnej energetyki (sectors coupling, zielony wodór itp.) i na wdrażanie mechanizmów poprawy elastyczności krajowego systemu energetycznego. Przy niskich udziałach OZE w takie rozwiązania się nie inwestuje, a jedynie o nich dużo mówi.

Agencja IRENA przedstawia moce zainstalowane OZE na koniec 2020 r., co pozwala na podsumowanie średnich przyrostów mocy w OZE w całej poprzedniej dekadzie. W 2020 r. na świecie przybyło 261 GW nowych mocy, z czego 91 proc. to nowe moce w energetyce słonecznej (127 GW) i wiatrowej (111 GW). W całej UE w 2020 r. przybyło 226 GW. Z uwagi na przyspieszenie inwestycyjne w Polsce w latach 2018-2020, moce OZE wzrosły z ponad 3 GW w 2011 r. do pond 12 GW w 2020 r. Wzrost o ponad 9,2 GW, w tym (dzięki fotowoltaice) o 4 GW w ostatnich 2 latach dał Polsce 8 miejscu w UE - rysunek.

Rys. 2
Przyrost mocy zainstalowanej w OZE-E w latach 2011-2020 w krajach UE (i średnio w UE)


Źródło: IRENA, oprac. IEO

W samym tylko 2020 r. Polska znalazła się na 2-gim miejscu w UE (po Holandii) pod względem przerostu mocy OZE, co jest najlepszym wynikiem w historii. Fotowoltaika pozwala na szybkie wzrosty mocy r/r, ale nie przekłada się szybko na wyraźną zmianę miksu paliowo-energetycznego w dłuższej perspektywie. To dobrze, że Polska stara się nadrabiać zaległości, ale robi to za wolno i chaotycznie, zasadniczo przy pomocy jednej tylko technologii (PV) i blokowaniu drugiej (wiatrowej). Efekty takiej polityki pokazuje kolejny rysunek.

Rys. 3
Przyrost mocy OZE-E rok do roku w UE (średnia) i w wybranych krajach członkowskich

Źródło: IRENA, oprac. IEO

Podobnie (chaotycznie) przebiegają procesy inwestycyjne na Węgrzech, w Holandii, a tymczasem per saldo liczy się stabilny wzrost mocy w dłuższym okresie i dobre zbilansowanie udziałów źródeł o najniższych kosztach, w szczególności wiatrowych i słonecznych. Dlatego krzepiące informacje ENTSO-E o miesięcznych, a nawet rocznych "lokalnych sukcesach" OZE (czy "rzutach na taśmę" na koniec dekady), w szczególności fotowoltaiki, nie zmienią zasadniczo struktury polskiej energetyki i nie poprawią jej konkurencyjności. Na krajowe postępy w OZE trzeba patrzeć w kontekście całej UE i długotrwałych procesów inwestycyjnych. Zbyt wolny wzrost krajowych mocy OZE nie powstrzyma bowiem importu tańszej energii do Polski i nie ograniczy wzrostu cen energii.