Deklarowana wielkość mocy bezpiecznej a obowiązki OSD

W związku z wprowadzeniem ograniczeń w dostarczaniu i poborze energii elektrycznej w sierpniu 2015 roku wielu odbiorców nie zdołało dostosować się do ustalonych przez właściwych OSD ograniczeń w zakresie wynikającym z przyjętych planów ograniczeń. Skutkiem tego było nałożenie przez Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki licznych kar pieniężnych na podstawie art. 56 ust. 1 pkt 3a ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 roku Prawo energetyczne (Dz. U. z 2019 roku, poz. 755 t.j. ze zm., dalej: Pe).

Praktyka rynkowa pokazuje, że przy opracowywaniu przez OSD planów ograniczeń w dostarczaniu i poborze energii odbiorcy coraz częściej starają się zawyżać minimalny poziom mocy obowiązujący przy wprowadzeniu 20. stopnia zasilania (tzw. moc bezpieczna), deklarując tę wartość na poziomie zbliżonym do mocy umownej, a więc obowiązującym przy wprowadzeniu 11. stopnia zasilania. Najczęściej odbiorcy tłumaczą to tym, że ustalenie poziomu mocy bezpiecznej na poziomie mocy umownej gwarantuje pracę urządzeń, które nie są uruchamiane w normalnym trybie (np. instalacje przeciwpożarowe), w związku z czym, powołując się na par. 3 ust. 4 rozporządzenia Rady Ministrów z 23 lipca 2007 roku w sprawie szczegółowych zasad i trybu wprowadzania ograniczeń w sprzedaży paliw stałych oraz w dostarczaniu i poborze energii elektrycznej lub ciepła (Dz. U. z 2007 roku, nr 133, poz. 924 ze zm., dalej: rozporządzenie ws. ograniczeń) twierdzą, że obniżenie mocy poniżej tego poziomu spowoduje zagrożenie bezpieczeństwa osób oraz uszkodzenie lub zniszczenie obiektów technologicznych. Z punktu widzenia odbiorców takie działanie wydaje się uzasadnione. Gwarantuje im bowiem dalszą możliwość pracy urządzeń w przypadku wprowadzenia ograniczeń i zabezpiecza ich przed nałożeniem przez Prezesa URE kary za niedostosowanie się do potencjalnie wprowadzanych przez OSD ograniczeń. Natomiast z perspektywy OSD, jak i pośrednio innych odbiorców, taka praktyka może mieć negatywne skutki. Wprowadzenie ograniczeń w poborze energii elektrycznej ma za zadanie ochronę sieci elektroenergetycznej i bezpieczeństwa dostaw energii elektrycznej w sytuacjach kryzysowych. Ustalenie mocy bezpiecznej na poziomie mocy umownej w sposób oczywisty godzi bezpośrednio w cel wprowadzania ograniczeń i zagraża prawidłowemu funkcjonowaniu KSE.

Przyjęcie w planie ograniczeń wielkości mocy bezpiecznej na poziomie mocy umownej może mieć negatywne skutki także dla samego OSD w świetle jego obowiązków w zakresie utrzymania sieci w należytym stanie oraz bezpieczeństwa sieci. OSD to podmiot odpowiedzialny za szczególny element KSE, jakim jest sieć dystrybucyjna. Jako przedsiębiorstwo energetyczne zajmujące się dystrybucją energii, zgodnie z art. 4 ust. 1 Pe, OSD jest obowiązany utrzymywać zdolność urządzeń, instalacji i sieci do realizacji zaopatrzenia w tę energię w sposób ciągły i niezawodny, przy zachowaniu obowiązujących wymagań jakościowych. Wynikający z tego przepisu obowiązek o charakterze publicznoprawnym określa minimalny poziom należytej staranności oczekiwanej od podmiotu profesjonalnie zajmującego się działalnością w zakresie dystrybucji energii elektrycznej. Na każdym OSD spoczywa więc obowiązek utrzymania sieci w należytym stanie oraz konieczność przewidywania sytuacji potencjalnie niebezpiecznych, mogących zagrażać sieci, oraz podejmowania właściwych działań z odpowiednim wyprzedzeniem. Szczegółowy wykaz obowiązków OSD w zakresie bezpieczeństwa sieci określono w art. 9c ust. 3 Pe. Wśród wymienionych w tym przepisie obowiązków do najważniejszych w kontekście bezpieczeństwa sieci można zaliczyć:
- prowadzenie ruchu sieciowego w sieci dystrybucyjnej w sposób efektywny, z zachowaniem wymaganej niezawodności dostarczania energii elektrycznej i jakości jej dostarczania, oraz we współpracy z operatorem systemu przesyłowego elektroenergetycznego w obszarze koordynowanej sieci 110 kV;
- eksploatację, konserwację i remont sieci dystrybucyjnej w sposób gwarantujący niezawodność funkcjonowania systemu dystrybucyjnego;
- zarządzanie przepływami energii elektrycznej w sieci dystrybucyjnej oraz współpracę z operatorem systemu przesyłowego elektroenergetycznego w zakresie zarządzania przepływami energii elektrycznej w koordynowanej sieci 110 kV;
- utrzymanie odpowiedniego poziomu bezpieczeństwa pracy sieci dystrybucyjnej elektroenergetycznej oraz współpracę z operatorem systemu przesyłowego elektroenergetycznego lub systemu połączonego elektroenergetycznego w utrzymaniu odpowiedniego poziomu bezpieczeństwa pracy koordynowanej sieci 110 kV.

Wskazane w art. 9c ust. 3 Pe wyliczenie nie ma charakteru wyczerpującego i nie reguluje całości obowiązków OSD, do których odwołują się również inne przepisy prawa. Można zaliczyć do nich m.in. obowiązek opracowywania przez OSD planów ograniczeń w dostarczaniu i poborze energii elektrycznej, mający swoją podstawę w art. 11 Pe i podlegający konkretyzacji w par. 8 rozporządzenia ws. ograniczeń. Jest on ponadto skorelowany ze wskazanymi powyżej obowiązkami w zakresie utrzymania sieci w należytym stanie oraz zapewnienia bezpieczeństwa dostaw energii elektrycznej. Akceptowanie deklarowanej przez odbiorców mocy bezpiecznej może rodzić ryzyko niemożliwości zachowania przez OSD wymaganej niezawodności systemu oraz niedotrzymanie wymaganego poziomu bezpieczeństwa pracy sieci dystrybucyjnej, za której ruch jest odpowiedzialny. Przy sporządzaniu planu ograniczeń OSD, jako podmiot zajmujący się profesjonalnie dystrybucją energii elektrycznej, obowiązany jest do zachowania najwyższej staranności, jaka powinna cechować operatora systemu. Sporządzony plan ograniczeń powinien w sposób rzetelny i zgodnie z istniejącym stanem rzeczy odzwierciedlać zarówno rzeczywiste potrzeby odbiorców, jak i konieczność zapewnienia bezpieczeństwa pracy sieci. Brak zachowania przez OSD należytej staranności w tym względzie może powodować ryzyko naruszenia warunków koncesji, a nawet wszczęcia przez Prezesa URE, na podstawie art. 56 ust. 1 pkt 10 lub pkt 12 Pe, postępowania w przedmiocie wymierzenia kary pieniężnej z powodu niedbalstwa przy wykonywaniu obowiązków operatora.

Obowiązujące rozporządzenie ws. ograniczeń krytykowane jest za swoją nieprecyzyjność i problemy przy dostosowaniu się do jego wymagań. Nie przewiduje ono żadnego mechanizmu, który umożliwiłby OSD weryfikację i w razie potrzeby podważanie mocy bezpiecznej zadeklarowanej przez odbiorców. W orzecznictwie Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów podkreśla się, że to odbiorca, jako podmiot profesjonalnie działający na rynku, obowiązany jest do ustalenia poziomu mocy, który będzie dla niego bezpieczny. Odbiorcy często pobierają moc na poziomie niższym niż moc umowna, zatem w wielu przypadkach deklarowana przez nich wysokość mocy bezpiecznej wydaje się nie mieć żadnego uzasadnienia w rzeczywistości. Wielkość mocy bezpiecznej determinowana jest przez par. 3 ust. 4 rozporządzenia, tj. nie może powodować w szczególności zagrożenia bezpieczeństwa osób oraz uszkodzenia lub zniszczenia obiektów technologicznych. Deklarowany przez odbiorcę poziom tej mocy nie powinien być jednak przyjmowany przez OSD automatycznie, a ustalany z uwzględnieniem potrzeb odbiorcy i możliwości wprowadzenia ograniczeń, specyfiki prowadzonej przez odbiorcę działalności gospodarczej lub stosowanego przez niego rodzaju produkcji, wykorzystywanych urządzeń, ale także podyktowany potrzebą zapewnienia bezpieczeństwa dostaw energii i pracy sieci elektroenergetycznej (zob. wyrok SOKiK z 16 maja 2019 roku, sygn. XVII AmE 178/17). Dlatego też na gruncie aktualnych przepisów uzasadnione jest działanie OSD, polegające na wymaganiu od odbiorców wykazania, że zadeklarowana przez nich moc jest mocą bezpieczną, stanowiącą niezbędne minimum. Takie podejście jest jak na razie wszystkim, co może zrobić OSD działający z należytą starannością przy wykonywaniu swoich obowiązków w zakresie bezpieczeństwa dostaw energii elektrycznej.