Współczesne uwarunkowania bezpieczeństwa energetycznego Polski

Wprowadzenie

Bezpieczeństwo energetyczne stanowi jeden z podstawowych elementów warunkujących możliwość zapewnienia każdemu z państw bezpieczeństwa oraz możliwości trwałego i niezakłóconego rozwoju. W drugiej dekadzie XXI wieku jego znaczenie nabiera dodatkowej wagi, ponieważ rośnie zapotrzebowanie na energię, surowce energetyczne i paliwa. Ryszard M. Czarny podkreśla nawet, że "energia stała się jednym z głównych tematów politycznej refleksji strategicznej, a w tym kontekście bezpieczeństwo energetyczne staje się synonimem bezpieczeństwa narodowego oraz bezpieczeństwa ekonomicznego".

Bezpieczeństwo energetyczne państwa determinowane jest przez wiele różnorodnych czynników. Przedmiotowe uwarunkowania nie tylko w zasadniczy sposób wpływają na poziom bezpieczeństwa energetycznego, ale także na charakter polityki energetycznej państwa. W świetle powyższego, celem rozważań uczyniono omówienie wybranych uwarunkowań bezpieczeństwa energetycznego Polski w drugiej dekadzie XXI wieku w jego wymiarze globalnym, regionalnym oraz krajowym.

Współczesne rozumienie bezpieczeństwa energetycznego

Najogólniej mówiąc, bezpieczeństwo oznacza wolność od zagrożeń, stan niezagrożenia, pewności, spokoju. Ma ono charakter interdyscyplinarny oraz utylitarny. Bezpieczeństwo stało się przedmiotem badań wielu dyscyplin naukowych. Niezależnie jednak od dziedziny, w kontekście której jest rozpatrywane, dotyczy takich wartości, jak: przetrwanie, integralność, niezawisłość oraz rozwój.

Współcześnie jeden z podstawowych filarów bezpieczeństwa państwa stanowi bezpieczeństwo energetyczne. Na przestrzeni ostatnich kilkudziesięciu lat jego znaczenie wzrastało. Zmieniało się także jego pojmowanie.

Ze względu na mały stopień złożoności systemu energetycznego jeszcze w latach 70. XX wieku bezpieczeństwo energetyczne łączono jedynie z koniecznością zapewnienia nieprzerwanych dostaw w międzynarodowym obrocie ropą naftową. Takie rozumienie determinowane było przez ówczesne uwarunkowania, a więc problemy z zapewnieniem ciągłości dostaw tego surowca. Bezpośrednią przyczyną takiego stanu rzeczy był tzw. szok naftowy, który rozpoczął się w 1973 roku. Wówczas dostrzeżono, że ropa naftowa to nie tylko newralgiczny surowiec energetyczny, ale także broń polityczna. Fakt ten wykorzystały państwa zrzeszone w Organizacji Państw Eksportujących Ropę Naftową - OPEC, które po wybuchu wojny izraelsko-arabskiej znacznie ograniczyły wydobycie tego surowca oraz zastosowały embargo wobec państw uznanych za wspierające Izrael (w tym Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej), pragnąc w ten sposób wspomóc kraje arabskie. Działanie takie spowodowało gwałtowny wzrost cen ropy naftowej na rynkach światowych.

Na początku lat 90. XX wieku, poza zapewnieniem ciągłości dostaw, istotną rolę odgrywać zaczęła cena surowców energetycznych, rozpatrywana zarówno z punktu widzenia gospodarki państwa, poszczególnych przedsiębiorstw, jak również pojedynczych gospodarstw domowych. Państwa, nauczone doświadczeniami kryzysów energetycznych, które miały miejsce we wcześniejszych latach, zaczęły przywiązywać wagę także do dywersyfikacji źródeł pozyskiwania nośników energii. Bezpieczeństwo energetyczne rozumiano wówczas jako pewność dostaw energii po akceptowalnej cenie oraz w wystarczającej ilości.

Na aktualne, szerokie pojmowanie pojęcia bezpieczeństwa energetycznego wpływ miało zwrócenie uwagi na zmiany zachodzące w środowisku wskutek rozwoju gospodarczego. W coraz większym stopniu w działaniach państwa, także w zakresie prowadzenia polityki rozwoju, w tym polityki energetycznej, uwzględniano konieczność ochrony środowiska oraz zahamowania postępujących negatywnych zmian klimatycznych. Zarówno na arenie międzynarodowej, jak i w poszczególnych państwach istotną rolę zaczęła odgrywać zasada zrównoważonego rozwoju sformułowana w 1987 roku przez Światową Komisję ds. Środowiska i Rozwoju, zwaną Komisją Brundtland, w raporcie Nasza wspólna przyszłość (Our Common Future). W raporcie wskazuje się, że rozwój cywilizacyjny i gospodarczy aktualnego pokolenia nie powinien odbywać się kosztem nadmiernej eksploatacji zasobów nie-odnawialnych czy niszczenia środowiska w sposób, który ograniczyłby swobody rozwojowe przyszłych pokoleń. Jak podkreślono w Strategii Bezpieczeństwo Energetyczne i Środowisko, "podejście to ma charakter dominujący w międzynarodowych stosunkach gospodarczych, a w ostatnich latach koncentruje się na konieczności transformacji systemów społeczno-gospodarczych w kierunku tzw. zielonej gospodarki".

Szerokie rozumienie bezpieczeństwa energetycznego przyjął także polski ustawodawca. W ustawie Prawo energetyczne można przeczytać, że jest to "stan gospodarki umożliwiający pokrycie bieżącego i perspektywicznego zapotrzebowania odbiorców na paliwa i energię w sposób technicznie i ekonomicznie uzasadniony przy zachowaniu wymagań ochrony środowiska". Takie pojmowanie bezpieczeństwa energetycznego można dostrzec również w dokumentach strategicznych. Jest ono definiowane jako:

- "stan gospodarki umożliwiający pokrycie bieżącego i perspektywicznego zapotrzebowania odbiorców na paliwa i energię, w sposób technicznie i ekonomicznie uzasadniony, przy minimalizacji negatywnego oddziaływania sektora energii na środowisko i warunki życia społeczeństwa";

- "zapewnienie stabilnych dostaw paliw i energii na poziomie gwarantującym zaspokojenie potrzeb krajowych i po akceptowanych przez gospodarkę i społeczeństwo cenach, przy założeniu optymalnego wykorzystania krajowych zasobów surowców energetycznych oraz poprzez dywersyfikację źródeł i kierunków dostaw ropy naftowej, paliw ciekłych i gazowych" (bezpieczeństwo dostaw paliw i energii);

- "[...] nie tylko [...] zróżnicowanie źródeł dostaw nośników energii oraz zapewnienie pewności ich dostaw po akceptowalnej dla społeczeństwa i gospodarki cenie, ale także [...] optymalne wykorzystanie krajowych zasobów surowców energetycznych, przy jednoczesnym zastosowaniu nowych technologii i aktywnym uczestnictwie w międzynarodowych inicjatywach dotyczących środowiska i energetyki, w których Polska powinna dążyć do uwzględnienia w przygotowywanych rozwiązaniach specyfiki polskiej gospodarki, a w szczególności posiadanej bazy paliwowej".

Jak słusznie zauważyli A. Śniegocki oraz Z. Wetmańska, "[...] ewolucja pojęcia bezpieczeństwa energetycznego w ubiegłych dekadach polegała przede wszystkim na jego poszerzaniu, a nie wymianie jego części składowych" (rys. 1).

Aktualnie polityka energetyczna państwa musi równoważyć wiele różnorodnych aspektów bezpieczeństwa, tj. konieczność zapewnienia niezakłóconych dostaw energii dla gospodarki oraz obywateli, akceptowalność (przystępność) cen oraz wymagania ochrony środowiska. Nie ulega jednak wątpliwości, że pojęcie bezpieczeństwa energetycznego będzie nadal ewoluować, na co wpływ będą miały czynniki związane z polityką trwałego rozwoju, ekonomią, rozwojem rynków energetycznych, a także społeczno-ekonomicznymi zmianami w transporcie czy technologiach informacyjnych.

Osiągnięcie pożądanego poziomu bezpieczeństwa energetycznego państwa determinowane jest przez szereg uwarunkowań, które z przestrzennego punktu widzenia podzielić można na globalne, regionalne oraz krajowe (wewnętrzne).

Uwarunkowania globalne

Wzrost zainteresowania bezpieczeństwem energetycznym spowodowany został nasileniem się lub pojawieniem się wielu wyzwań i zagrożeń. Aktualnie do globalnych czynników determinujących bezpieczeństwo energetyczne Polski zaliczyć można m.in. rosnące zapotrzebowanie na energię przy jednoczesnym kurczeniu się złóż surowców energetycznych, geograficzne zróżnicowanie pod względem dostępności surowców, sytuację polityczną i gospodarczą na świecie, a także zmiany klimatu, rozwój technologiczny czy zmiany w postrzeganiu przyszłości systemu energetycznego.

Jednym z czynników warunkujących współczesne bezpieczeństwo energetyczne jest utrzymujący się trend wzrostu zapotrzebowania na energię. Według prognoz, światowe zużycie energii do 2040 roku, w porównaniu z rokiem 2015, wzrośnie o 28% (wykres 1).

Jest to spowodowane ciągłym wzrostem liczby ludności, która zdaniem Organizacji Narodów Zjednoczonych, w 2040 roku wyniesie ponad 9,2 mld, a w 2050 roku już ponad 9,7 mld. Podkreślić należy także, że największy wzrost zapotrzebowania na energię (według prognoz ponad połowa całego wzrostu) przypadnie na państwa azjatyckie, niezrzeszone w OECD, w tym na Chiny i Indie, gdzie silny wzrost gospodarczy napędza rosnący popyt.

Jednocześnie zmniejszają się złoża surowców energetycznych. Tzw. klasyczne surowce energetyczne ulegają szybkiej eksploatacji. Według prognoz, biorąc pod uwagę aktualne pozyskiwanie, światowe zasoby ropy naftowej wystarczą na około 50 lat, węgla kamiennego - na około 100 lat, a gazu ziemnego - na około 80 lat. Przewiduje się, że po 2050 roku ograniczony będzie także dostęp do złóż rudy uranu. Co prawda odkrywane są nowe złoża tychże surowców, jednak znajdują się one na terenach trudnych pod względem klimatycznym lub w głębiach basenów morskich (poniżej 3000 m), co sprawia, że ich wydobycie jest bardzo kapitałochłonne. Wyczerpywanie się złóż surowców energetycznych jest jednym z czynników wpływających na wzrost ich cen.

Ponadto, w przyszłości sytuacja ta wywołać może napięcia na rynkach oraz kryzysy o charakterze geopolitycznym.

Wzrost międzynarodowego zainteresowania problemem zapewnienia bezpieczeństwa energetycznego wynika także z faktu geograficznego zróżnicowania pod względem dostępu do zasobów energetycznych zarówno klasycznych - nieodnawialnych, jak również odnawialnych źródeł energii. To sprawia, że kwestia bezpieczeństwa energetycznego staje się przedmiotem zainteresowania polityki zagranicznej poszczególnych państw. Tym samym na znaczeniu zyskuje geopolityka. Jak wskazuje M. Ruszel, "dostawy surowców energetycznych stanowią strategiczny czynnik procesu decyzyjnego geopolityki, wytwarzając regiony zbieżnych bądź sprzecznych interesów państw sąsiednich". Z tego powodu kwestie geopolityczne, w odniesieniu do bezpieczeństwa energetycznego, determinować będą zarówno kierunki dostaw surowców energetycznych czy energii, jak i przebieg infrastruktury energetycznej, zwłaszcza rurociągowej oraz linii i sieci elektroenergetycznych.

Zmiana postrzegania bezpieczeństwa energetycznego na przełomie XX i XXI wieku, a co za tym idzie - zwrócenie uwagi na kwestie ochrony środowiska, stanowi obecnie jeden z ważniejszych czynników determinujących działania państw w tym zakresie. Powszechnym zjawiskiem stają się obawy o zmiany klimatu. "Od ponad dwóch dekad konieczność redukcji emisji gazów cieplarnianych jest nieodłącznym elementem dyskusji na temat polityki ochrony środowiska". Zdaniem Międzyrządowego Zespołu ds. Zmian Klimatycznych (Intergovernmental Panel on Climate Change - IPCC), wzrost emisji gazów cieplarnianych wzrósł od czasów przedprzemysłowych w dużej mierze dzięki postępowi gospodarczemu oraz przyrostowi liczby ludności, a obecnie jest wyższy niż kiedykolwiek. Doprowadziło to do wzrostu w atmosferze ilości dwutlenku węgla, metanu czy podtlenku azotu. IPCC wskazuje, że z dużym prawdopodobieństwem należy uznać to za przyczynę obserwowanego od drugiej połowy XX wieku ocieplenia klimatu.

Działania społeczności międzynarodowej oraz poszczególnych państw, mające na celu ochronę środowiska, jak również rozwiązanie kwestii kurczących się złóż surowców energetycznych, stały się przyczyną wzrostu wykorzystania odnawialnych źródeł energii (OZE). Tempo realizacji idei "globalnego społeczeństwa niskoemisyjnego" jest jednak powolne, o czym świadczą prognozy (wykresy 2 i 3).

Zmiany klimatyczne oraz postępujący rozwój technologiczny a nawet globalny wyścig technologiczny sprawiają, że na coraz większą skalę w zapewnianiu bezpieczeństwa energetycznego wykorzystywane będą nowoczesne technologie. Gospodarki poszczególnych państw przekształcają się w gospodarki "oparte na wiedzy", w których na szeroką skalę wykorzystywane są wyniki badań naukowych oraz nowe technologie. W dłuższej perspektywie czasu działania te, zgodnie z przewidywaniami, mają doprowadzić do zmniejszenia emisji szkodliwych substancji do środowiska oraz zahamowanie negatywnych zmian klimatycznych.

Uwarunkowania regionalne

Z punktu widzenia bezpieczeństwa energetycznego Polski, kwestie uwarunkowań regionalnych dotyczyć będą Unii Europejskiej. Problematyka zapewnienia tegoż bezpieczeństwa wraz z kwestiami ochrony środowiska stała się przedmiotem zainteresowania europejskiej polityki energetycznej już w latach 80. XX wieku. Ewolucja unijnej koncepcji zapewnienia bezpieczeństwa energetycznego przebiegała powoli. W pierwszej kolejności, jeszcze w latach 70. i 80. XX wieku, priorytetem było zapewnienie niezakłóconych dostaw ropy naftowej. Obecnie na koncepcję tę składają się również takie elementy, jak: zapewnienie niezakłóconych dostaw gazu ziemnego oraz energii elektrycznej, budowa i utrzymanie infrastruktury energetycznej, podnoszenie efektywności energetycznej, poszukiwanie nowych źródeł energii. Komplementarnie w stosunku do polityki energetycznej prowadzona jest polityka związana z ochroną środowiska.

Uwarunkowania bezpieczeństwa energetycznego Unii Europejskiej są bardzo złożone. Niekorzystnym zjawiskiem jest pogłębiający się problem rosnącej zależności energetycznej organizacji wobec zewnętrznych dostaw nośników energii (tabela 1).

Wskazuje się, że do 2030 roku stopień uzależnienia organizacji od zewnętrznych dostaw energii wyniesie 70%. Jednocześnie Unia jest jednym z głównych światowych konsumentów surowców energetycznych (wykres 4). Tym samym kwestia problematyki zapewnienia bezpieczeństwa energetycznego staje się jednym z głównych wyznaczników jej funkcjonowania na arenie międzynarodowej.

Uwarunkowania unijnej polityki energetycznej wynikają z konieczności wypełnienia zobowiązań będących efektem umów międzynarodowych, których jest stroną. Jest to m.in. Protokół z Kioto, dotyczący zmniejszenia emisji gazów cieplarnianych, do którego Unia Europejska przystąpiła w 1997 roku. W pierwszym okresie rozliczeniowym (2008-2012) Unia osiągnęła redukcję emisji gazów cieplarnianych o 11,3% (deklarowała 8%) w stosunku do roku 1990. Celem w drugim okresie rozliczeniowym (2013-2020) jest zmniejszenie emisji tych gazów o 20% (w porównaniu z 1990 rokiem).

W 2014 roku Komisja Europejska przedstawiła pakiet klimatyczno -energetyczny do 2020 roku. Wśród głównych celów wskazuje się redukcję emisji gazów cieplarnianych o 40% (w porównaniu z 1990 rokiem), poprawę efektywności energetycznej o 27% oraz zwiększenie udziału OZE w całkowitym zużyciu energii o co najmniej 27%. Podkreślić należy, że wskazane cele odnoszą się do całej Unii Europejskiej. Zróżnicowany natomiast jest poziom osiągania powyższych celów w poszczególnych państwach członkowskich.

Do istotnych czynników warunkujących aktualną politykę energetyczną Unii Europejskiej należą: przekonanie o problemach związanych ze zmianami klimatu, przeświadczenie o korzyściach płynących ze zrównoważonego rozwoju (w tym m.in. gospodarka nisko węglowa, redukcja emisji), malejące złoża surowców energetycznych oraz postęp technologiczny, umożliwiający postępujące zwiększanie wykorzystania OZE, energetyki jądrowej oraz coraz większą energooszczędność.

W odpowiedzi na kryzys energetyczny z 2009 roku w ramach Unii Europejskiej budowana jest unia energetyczna. Zgodnie z postanowieniami z 2015 roku, unijna strategia w tym zakresie obejmuje pięć ściśle ze sobą powiązanych i wzajemnie się wzmacniających wymiarów, mających na celu zwiększenie bezpieczeństwa energetycznego, stabilności oraz konkurencyjności. Wśród nich wyróżnić należy: bezpieczeństwo energetyczne, solidarność i zaufanie; w pełni zintegrowany europejski rynek energii; efektywność energetyczną przyczyniającą się do ograniczenia popytu; dekarbonizację gospodarki; badania naukowe, innowacyjność oraz konkurencję.

30 listopada 2016 roku Komisja Europejska przyjęła pakiet Czysta energia. Jego głównym celem jest zapewnienie stabilnych podstaw legislacyjnych, aby ułatwić przejście na czystą energię, co z kolei będzie stanowiło istotny krok w kierunku umocnienia unii energetycznej. Realizacja pakietu powinna doprowadzić do osiągnięcia trzech głównych celów:

- zwiększenie efektywności energetycznej - o 30%, w tym m.in. zwiększenie efektywności energetycznej budynków;

- osiągnięcie globalnego przywództwa w zakresie wykorzystywania OZE - w sektorze grzewczym i chłodniczym, transporcie;

- poprawa sytuacji konsumentów - w tym zapewnienie uczciwych umów, pomoc w dostosowywaniu się do zmian (transformacji) w sektorze energii.

Wykorzystanie OZE oraz innych nowoczesnych technologii umożliwi osiągnięcie przyjętych celów emisyjnych w perspektywie do 2030 roku. W ten sposób Unia Europejska osiągnie przywództwo w zakresie przejścia na czystą energię oraz w walce ze zmianami klimatu, dzięki czemu będzie mogła wspierać państwa spoza organizacji w podobnych działaniach.

W 2016 roku Komisja Europejska przyjęła Scenariusz odniesienia UE 2016 - Energia, transport i emisje gazów cieplarnianych - trendy do 2050 roku. W raporcie przewiduje się dalsze postępy w zakresie budowania unii energetycznej i zapewnienia bezpieczeństwa energetycznego Unii Europejskiej. Planowane działania mają doprowadzić m.in. do zmniejszenia importu paliw kopalnych; zmian w unijnej mieszance energetycznej, spowodowanej zwiększeniem wykorzystania OZE do poziomu 31%; znacznej poprawy efektywności energetycznej; zmniejszenia emisji gazów cieplarnianych o 48% (w odniesieniu do 1990 roku); zwiększenia nakładów na inwestycje związane z energią.

Jak stwierdził R. Riedel, zarówno struktury państwa, jak i potencjał, jakim ono dysponuje, nie są wystarczające, aby w aktualnych uwarunkowaniach zapewnić bezpieczeństwo energetyczne. "[...] państwowo centryczna wizja relacji energetycznych w Europie odchodzi w zapomnienie". Wśród korzyści utworzenia unii energetycznej wskazać należy chociażby uniknięcie kosztów samodzielnego podejmowania decyzji dotyczących zapewnienia bezpieczeństwa energetycznego przez państwa członkowskie czy stabilne ramy współpracy transgranicznej. Z punktu widzenia Polski pogłębiająca się współpraca energetyczna może być korzystna i pożądana.

Uwarunkowania krajowe

Zmiany w podejściu do bezpieczeństwa energetycznego na poziomie globalnym i regionalnym (unijnym), stanowiące odpowiedź na zmieniające się uwarunkowania, nie pozostają bez wpływu na działania podejmowane na szczeblu kraju. W związku z powyższym rodzima polityka energetyczna powinna uwzględniać konieczność spełnienia wymagań określonych w traktatach i umowach międzynarodowych, których Polska jest stroną, jak również wymogów wynikających z unijnej polityki klimatyczno-energetycznej.

Wydaje się, że wśród krajowych uwarunkowań bezpieczeństwa energetycznego do najistotniejszych należą baza surowcowa, zapotrzebowanie na surowce energetyczne, stopień uzależnienia od ich importu, jak również zobowiązania w zakresie ochrony środowiska. To z kolei oddziałuje na przyjętą i realizowaną politykę energetyczną.

Baza surowców energetycznych w Polsce rozmieszczona jest nierównomiernie. Biorąc pod uwagę zasobność kopalin tych surowców, stwierdzić należy, że istnieją znaczne złoża węgla kamiennego i brunatnego. Stwierdzone złoża ropy naftowej i gazu ziemnego są jednak niewystarczające (tabela 2).

Całkowite zużycie energii pierwotnej w Polsce w 2017 roku wynosiło 102,1 mln toe, co w porównaniu z rokiem 2007 stanowi wzrost o 6,4 mln toe. Struktura zużytej energii pierwotnej wskazuje, że nadal w strukturze bilansu surowcowo-energetycznego dominuje węgiel kamienny (48,7 mln toe), w dalszej kolejności ropa naftowa (31,6 mln toe), gaz ziemny (16,5 mln toe), OZE (4,8 mln toe) oraz elektrownie wodne (0,6 mln toe). Biorąc pod uwagę sektor węglowy, niewątpliwie Polska jest krajem wyjątkowym pod względem potencjału. Udokumentowane zasoby gwarantują eksploatację i wykorzystanie tego surowca jeszcze przez kilkaset lat. Zastosowanie węgla jako surowca energetycznego ograniczone jest jednak wyłącznie do energetyki i nie pozostaje bez negatywnego wpływu na środowisko naturalne. Analiza doświadczeń innych państw uzasadnia twierdzenie, "[...] że krajowe górnictwo węgla kamiennego powtarza z opóźnieniem drogę ku schyłkowi, które mają już za sobą kopalnie w Wielkiej Brytanii, Francji czy Niemczech". Począwszy od lat 90. XX wieku produkcja węgla energetycznego stopniowo spada. W 2007 roku wyniosła 62,5 mln toe, a w 2017 roku już tylko 49,6 mln toe.

Rodzime zasoby gazu ziemnego i ropy naftowej są niewystarczające, aby pokryć całkowite zapotrzebowanie, dlatego też konieczny jest import tych surowców z zagranicy.

Według danych Eurostatu, w 2016 roku poziom importu ropy naftowej utrzymywał się na poziomie 92,8%, a gazu ziemnego na poziomie 78,4%. Podkreślić należy, że ponad 90% importu ropy naftowej do Polski pochodzi z Rosji oraz krajów byłego ZSRR. W przypadku gazu ziemnego poziom importu z Rosji utrzymuje się na poziomie ponad 70%. Tymczasem Rada Ministrów przyjęła rozporządzenie w sprawie minimalnego poziomu dywersyfikacji gazu ziemnego z zagranicy, w którym określiła, że minimalny poziom dywersyfikacji dostaw gazu ziemnego z zagranicy importowanego przez przedsiębiorstwo energetyczne z jednego źródła w danym roku kalendarzowym nie może być wyższy niż 70% w latach 2017-2022 oraz 33% w latach 2023-2026. Biorąc pod uwagę powyższe, konieczne jest zwiększenie poziomu dywersyfikacji źródeł pozyskiwania surowców energetycznych.

Innym rozwiązaniem jest zwiększenie produkcji energii ze źródeł odnawialnych. Uwarunkowania europejskie, zwłaszcza przyjęty przez Unię Europejską próg wykorzystania OZE na poziomie 20% do 2020 roku, sprawia, że ich udział w końcowym zużyciu energii brutto rośnie. W perspektywie 2020 roku dla Polski przyjęto poziom 15%. W 2014 roku udział energii z OZE w końcowym zużyciu energii brutto utrzymywał się na poziomie 11,4%. Strukturę pozyskania energii pierwotnej ze źródeł odnawialnych w Polsce zaprezentowano na wykresie 5. Jak wskazują A. Śnie-gocki oraz Z. Wetmańska, "[...] pod względem wolumenu produkcji energii największym potencjałem w polskich warunkach - ale też najniższymi kosztami - cechuje się energetyka wiatrowa oraz fotowoltaika".

Zwiększenie udziału OZE w produkcji energii znajduje uzasadnienie także ze względu na kwestie ochrony środowiska naturalnego. W 2015 roku całkowita emisja gazów cieplarnianych (w ekwiwalencie CO2) wyniosła 385,8 mln t, w tym emisja dwutlenku węgla wyniosła 310,6 mln t. Dla porównania w całej Unii Europejskiej poziom emisji gazów cieplarnianych (w ekwiwalencie CO2) utrzymywał się na poziomie 4308 mln t.

10 listopada 2009 roku Rada Ministrów przyjęła Politykę energetyczną Polski do 2030 roku. Dokument uwzględnia uwarunkowania globalne, regionalne (unijne) oraz krajowe.

Wśród kierunków polskiej polityki energetycznej wskazuje się: poprawę efektywności energetycznej, wzrost bezpieczeństwa dostaw paliw i energii, dywersyfikację struktury wytwarzania energii elektrycznej poprzez wprowadzenie energetyki jądrowej, rozwój wykorzystania OZE (w tym biopaliw), rozwój konkurencyjnych rynków paliw i energii, ograniczenie oddziaływania energetyki na środowisko. Działanie zgodnie z przyjętymi kierunkami umożliwi wzrost poziomu bezpieczeństwa energetycznego Polski, a także obniżenie negatywnego oddziaływania sektora energetycznego na środowisko.

Podsumowanie

XXI wiek jest okresem dynamicznych przemian, z których wiele oddziałuje na sektor energetyczny. Współczesne uwarunkowania bezpieczeństwa energetycznego Polski charakteryzuje dynamika i złożoność. Już analiza wybranych uwarunkowań pozwala na wyciągnięcie istotnych wniosków.

Bezpieczeństwo energetyczne Polski jest z jednej strony skutkiem krajowej specyfiki sektora energetycznego oraz wynikiem regulacji Unii Europejskiej, narzuconych przez przyjęcie pakietu klimatyczno-energetycznego. Z drugiej natomiast strony jest efektem oddziaływania obiektywnych czynników i zjawisk o charakterze globalnym. Zdefiniowanie warunków bezpieczeństwa energetycznego Polski w perspektywie krótko- i długookresowej wymaga wzięcia pod uwagę wielu czynników zewnętrznych (globalnych i regionalnych) oraz czynników wewnętrznych - krajowych. Działania te powinny znaleźć odzwierciedlenie w strategii bezpieczeństwa energetycznego Polski oraz kierunkach polityki energetycznej kraju.

Tekst w pełnej wersji wraz z odniesieniami do literatury oraz źródeł opublikowany został w książce opublikowanej przez Fundację na Rzecz Czystej Energii pt. W kręgu bezpieczeństwa i techniki, Poznań 2019 red. P. Kwiatkiewicz, R. Szczerbowski, K. Stańczyk, R. Sobków.