Łagodzenie zasad udzielania pomocy publicznej jest szczególnie istotnym zagrożeniem dla spójności na jednolitym rynku. W ciągu kilku lat doszło do odwrócenia myślenia: z ograniczania skali zaburzania konkurencyjności na jednolitym rynku poprzez ograniczania interwencji państw członkowskich, do znacznego złagodzenia zasad i umożliwienia pojawienia się nierówności. W udzielaniu pomocy publicznej dominują najsilniejsze państwa – Francja i Niemcy, a jej skala wykracza ponad ich znaczenie gospodarcze czy potencjał demograficzny. Działania na poziomie UE takie jak Fundusz Suwerenności mogłyby to ryzyko dla Europy Środkowo-Wschodniej a także Południowej, zniwelować – podkreśla Marek Wąsiński, kierownik zespołu gospodarki światowej PIE.

W istniejących rozwiązaniach, których możliwości finansowe będą zwiększone w myśl STEP, istnieje duża nierównowaga geograficzna w UE. Widoczna jest koncentracja środków przekazywanych z programów InvestEU, Horyzont Europa oraz Fundusz Innowacji, która wyklucza region Europy Środkowo-Wschodniej. Wzmocnienie tych mechanizmów nie pomoże zmniejszyć różnic w tym zakresie, co miało być celem Funduszu Suwerenności. Jednocześnie przekierowanie części środków w ramach polityki spójności na rzecz wsparcia przemysłów niskoemisyjnych spowoduje wydawanie środków niezgodnie z ich przeznaczeniem, którym jest ograniczanie różnic rozwojowych – wskazuje Filip Leśniewicz, starszy analityk z zespołu gospodarki cyfrowej.

Zwiększenie możliwości budżetowych Komisji Europejskiej byłoby najbardziej pożądanym rozwiązaniem z perspektywy zachowania spójności jednolitego rynku. Łagodzenie przepisów dotyczących pomocy publicznej ją zakłóca. KE powinna mieć do dyspozycji narzędzia wsparcia i utrzymania konkurencyjności podmiotów europejskich na poziomie ogólnounijnym. Takim rozwiązaniem mógłby być na przykład Fundusz Suwerenności. Wspólnej odpowiedzi na poziomie unijnym wymagać będzie także rosnąca przewaga konkurencyjna ze strony państw trzecich, w tym USA, w obszarze cen gazu, energii elektrycznej i ropy. Obecne rozwiązania, proponowane w planie REPowerEU, powinny w większym stopniu uwzględniać różnice w rozwoju regionów, tak aby wzmacniać spójność UE. Do realizacji takich propozycji konieczne jest ambitne podejście do budżetu unijnego, który nie powinien być ograniczany, ale właśnie zwiększany i ukierunkowany na działania mające zapewnić rozwój rynku wewnętrznego i innowacyjności podmiotów unijnych. Wśród możliwych zmian w planowanych mechanizmach finansowania warte rozważenia wydaje się też stworzenie pewnej puli minimalnego finansowania dla poszczególnych państw członkowskich. Chodzi o to, by poprzez takie środki tworzyć równy dostęp do innowacyjnego przemysłu w każdym zakątku UE, a nie tworzyć enklawy nowoczesności otoczone przez uboższe regiony pozostawione samym sobie – zauważa Kamil Lipiński, kierownik zespołu energii i klimatu.